Η υγεία του εγκεφάλου σας
Μερική μείωση της σκέψης και της μνήμης είναι συχνή με την ηλικία, αλλά δεν επηρεάζει όλους με τον ίδιο τρόπο. Καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας, υπάρχει φυσιολογική απώλεια εγκεφαλικών κυττάρων και συσσώρευση ουσιών, που προκαλούν σταδιακές, φυσιολογικές αλλαγές στην γνωστική μας υγεία. Αλλά για ορισμένα άτομα, αυτές οι αλλαγές υπερβαίνουν το φυσιολογικό, περιλαμβάνοντας καταστάσεις όπως η άνοια ή η νόσος Alzheimer.
Οι επιστήμονες εργάζονται για να κατανοήσουν τι προκαλεί τις ηλικιακές αλλαγές στον εγκέφαλο και αν μπορούμε να τις επηρεάσουμε. Παρόλο που ορισμένοι παράγοντες, όπως η γενετική, είναι πέρα από τον έλεγχό μας, η έρευνα υποδηλώνει ότι πολλοί τομείς του τρόπου ζωής μας μπορεί να βοηθήσουν στην προστασία της υγείας του εγκεφάλου καθώς γερνάμε.
Επηρεάζει πάντα η ηλικία τη μνήμη;
Στη φυσιολογική γήρανση, οι αλλαγές στη μνήμη τείνουν να είναι ήπιες. Για παράδειγμα, μπορεί να παρατηρήσετε ότι χρειάζεστε λίγο περισσότερο χρόνο για να θυμηθείτε ένα όνομα ή πού αφήσατε κάτι.
Περίπου 4 στους 10 ανθρώπους άνω των 65 ετών αντιμετωπίζουν κάποιο επίπεδο απώλειας μνήμης σχετιζόμενης με την ηλικία. Αλλά αυτός ο τύπος λησμονιάς είναι πολύ διαφορετικός από ό,τι συμβαίνει στην άνοια.
Καταστάσεις όπως η άνοια και η νόσος Alzheimer δεν αποτελούν μέρος της φυσιολογικής γήρανσης. Είναι προοδευτικές εγκεφαλικές παθήσεις που επηρεάζουν σταδιακά τη μνήμη, τη σκέψη και τη συμπεριφορά.
Ενώ μόνο 2 στους 100 ανθρώπους επηρεάζει η άνοια στην ηλικία 65 έως 69 ετών, ο κίνδυνος διπλασιάζεται κάθε πέντε χρόνια.
Αν έχετε παρατηρήσει ότι η μνήμη ή η σκέψη σας δεν είναι όπως παλιά, μπορεί να ανησυχείτε ότι είναι πρώιμο σημάδι άνοιας. Αλλά αυτό δεν συμβαίνει πάντα.
Ορισμένα σημάδια ότι αυτές οι αλλαγές είναι φυσιολογικές περιλαμβάνουν:
- Μπορείτε να συνεχίσετε την καθημερινή ζωή κανονικά
- Μπορείτε ακόμα να ολοκληρώνετε τα καθήκοντά σας όπως συνήθως
- Μπορείτε να μαθαίνετε και να θυμάστε καινούρια πράγματα
Παρακάτω υπάρχουν μερικά παραδείγματα που μπορούν να βοηθήσουν να ξεχωρίσετε τη φυσιολογική γήρανση από την πρώιμη άνοια.
Πιθανό να είναι μέρος της φυσιολογικής γήρανσης
- Περιστασιακή λησμονιά γεγονότων ή ραντεβού
- Λησμονιά πραγμάτων που σας είπαν πριν πολύ καιρό
- Δυσκολία στην ανάκληση ονομάτων ανθρώπων που δεν γνωρίζετε καλά
- Περιστασιακή δυσκολία να βρείτε τη σωστή λέξη σε μια συνομιλία
- Κάποιες φορές να χάνετε αντικείμενα στο σπίτι, όπως τα κλειδιά ή το πορτοφόλι
- Ελαφρώς πιο δύσκολη εκμάθηση νέων πληροφοριών ή δεξιοτήτων, ή πιο αργή σκέψη
Μπορεί να είναι σημάδια άνοιας ή νόσου Alzheimer
- Συχνή λησμονιά γεγονότων ή ραντεβού
- Λησμονιά πρόσφατων πληροφοριών
- Λησμονιά ονομάτων ή προσώπων μελών της οικογένειας
- Συχνή δυσκολία με τη γλώσσα και την κατανόηση
- Τοποθέτηση αντικειμένων σε περίεργα μέρη
- Αδυναμία μάθησης νέων πληροφοριών ή δεξιοτήτων, αδυναμία εκτέλεσης παλαιών καθηκόντων ή ανάγκη βοήθειας με καθημερινές εργασίες
Υπάρχουν διάφορες εξετάσεις για να διακριθεί η άνοια από τη φυσιολογική γήρανση, όπως νευρολογικές εξετάσεις, νευροψυχολογικά τεστ και απεικονιστικές εξετάσεις εγκεφάλου. Οι νευρολόγοι χρησιμοποιούν αυτές τις αξιολογήσεις για να στηρίξουν μια ακριβή διάγνωση άνοιας και να καθοδηγήσουν τη θεραπεία.
Αν ανησυχείτε για οποιεσδήποτε αλλαγές στη μνήμη ή τη σκέψη σας, είναι καλύτερο να δείτε έναν επαγγελματία υγείας. Μάθετε περισσότερα για τα σημάδια και τα συμπτώματα της άνοιας και της νόσου Alzheimer.
Παρόλο που δεν μπορούμε να ελέγξουμε τα πάντα σχετικά με τη γήρανση του εγκεφάλου μας, η έρευνα υποδηλώνει ότι υπάρχουν πράγματα που μπορούμε να κάνουμε σε οποιαδήποτε ηλικία για να προστατεύσουμε τις γνωστικές μας ικανότητες. Στην πραγματικότητα, μερικοί άνθρωποι γίνονται αυτό που οι ερευνητές ονομάζουν «γνωστικοί υπερ-γηράσκοντες», διατηρώντας την οξεία μνήμη και τις ικανότητες σκέψης τους μέχρι μεγάλη ηλικία. Αν και δεν ξέρουμε ακριβώς τι κάνει κάποιον «super-ager», υπάρχουν απλά, τεκμηριωμένα βήματα που ο καθένας μπορεί να ακολουθήσει για να διατηρήσει τον εγκέφαλό του σε καλή κατάσταση.
Αυτές οι υγιεινές συνήθειες εγκεφάλου δεν μπορούν να αποτρέψουν κάθε τύπο απώλειας μνήμης ή ασθένειας, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο και να σας βοηθήσουν να παραμείνετε υγιείς για περισσότερο.
Σωματική δραστηριότητα
Η διατήρηση σωματικής δραστηριότητας είναι ένας από τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους υποστήριξης της υγείας του εγκεφάλου. Η τακτική άσκηση ενθαρρύνει τον εγκέφαλο να σχηματίζει νέες συνδέσεις, μια διαδικασία γνωστή ως νευροπλαστικότητα.
Επιπλέον, αυξάνει τα επίπεδα μιας φυσικής πρωτεΐνης που ονομάζεται BDNF (Brain-Derived Neurotrophic Factor), η οποία υποστηρίζει την ανάπτυξη και επιβίωση των εγκεφαλικών κυττάρων, ειδικά καθώς γερνάμε.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) συνιστά τουλάχιστον 150 έως 300 λεπτά μέτριας έντασης άσκησης κάθε εβδομάδα, ακόμη και για μεγαλύτερους ενήλικες. Αυτό περιλαμβάνει οποιαδήποτε δραστηριότητα αυξάνει τον καρδιακό ρυθμό και την αναπνοή, όπως γρήγορο περπάτημα, κολύμβηση ή χορό.
Διακοπή καπνίσματος και περιορισμός αλκοόλ
Ό,τι είναι βλαβερό για το σώμα είναι συχνά βλαβερό και για τον εγκέφαλο. Το κάπνισμα και η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο άνοιας και γνωστικής έκπτωσης. Γι’ αυτό ο WHO συνιστά τη διακοπή του καπνίσματος και τη μείωση της υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ για την προστασία της υγείας του εγκεφάλου.
Δεν είναι ακόμη πλήρως σαφές αν αυτές οι ουσίες προκαλούν άμεσα άνοια ή αν επηρεάζουν άλλα συστήματα, όπως την καρδιά και τα αιμοφόρα αγγεία, που με τη σειρά τους αυξάνουν τον κίνδυνο. Αλλά η σχέση είναι αρκετά ισχυρή ώστε η μείωση του αλκοόλ και η διακοπή του καπνίσματος να αξίζουν τον κόπο.
Τακτικοί έλεγχοι υγείας
Ορισμένες σωματικές παθήσεις, όπως η υψηλή αρτηριακή πίεση ή ο διαβήτης τύπου 2, μπορεί να επηρεάσουν τον εγκέφαλο. Είναι επίσης παράγοντες κινδύνου για άνοια, ειδικά η υψηλή αρτηριακή πίεση. Το καλό είναι ότι πολλές από αυτές μπορούν να διαχειριστούν αποτελεσματικά, ιδιαίτερα όταν εντοπίζονται νωρίς.
Τα τακτικά ραντεβού με τον γενικό ιατρό ή άλλον επαγγελματία υγείας βοηθούν να παρακολουθείτε συνολικά την υγεία σας και να λαμβάνετε έγκαιρα μέτρα κατά κοινών ηλικιακών προβλημάτων. Αυτό με τη σειρά του μπορεί να προστατεύσει τον εγκέφαλό σας καθώς γερνάτε.
Υγιεινή, ισορροπημένη διατροφή
Μια ισορροπημένη, θρεπτική διατροφή μπορεί να υποστηρίξει τη λειτουργία του εγκεφάλου με πολλούς τρόπους. Η μεσογειακή διατροφή συχνά αναφέρεται για τις εγκεφαλοενισχυτικές της δυνατότητες, αλλά το πιο σημαντικό είναι να τρώτε ποικιλία ολόκληρων, θρεπτικών τροφών που σας αρέσουν.
Δεν υπάρχει μαγικό συστατικό για την υγεία του εγκεφάλου, γι’ αυτό οι γρήγορες λύσεις όπως συμπληρώματα ή βιταμίνες δεν έχουν αποδειχθεί ότι κάνουν ουσιαστική διαφορά. Για τους περισσότερους, μια υγιεινή διατροφή παρέχει την απαραίτητη θρεπτική υποστήριξη στον εγκέφαλο.
Καλές συνήθειες ύπνου
Όταν κοιμόμαστε, ο εγκέφαλος απομακρύνει τα απόβλητα, υποστηρίζει τη μνήμη και τη μάθηση και επαναφορτίζεται για την επόμενη μέρα. Ο κακός ύπνος μπορεί να επηρεάσει τη διάθεση και τις γνωστικές ικανότητες και συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο για παθήσεις όπως το εγκεφαλικό και η άνοια.
Δεν χρειάζονται όλοι την ίδια ποσότητα ύπνου, αλλά οι περισσότεροι ενήλικες πρέπει να στοχεύουν σε 7 έως 9 ώρες ανά νύχτα. Ένα τακτικό πρόγραμμα ύπνου, μια χαλαρωτική βραδινή ρουτίνα με ελάχιστη χρήση οθονών και ένα ήρεμο περιβάλλον ύπνου μπορούν να βοηθήσουν στην προαγωγή ποιοτικού, ανεμπόδιστου ύπνου. Η καθιέρωση καλών συνηθειών ύπνου μπορεί να προστατεύσει τον εγκέφαλό σας τώρα και μακροπρόθεσμα.
Κοινωνική σύνδεση
Οι ερευνητές εξετάζουν πώς η λεγόμενη «επιδημία μοναξιάς» μπορεί να επηρεάσει την υγεία του εγκεφάλου. Σε πολλές σύγχρονες κοινωνίες, οι μεγαλύτεροι ενήλικες είναι πιο πιθανό να ζουν μόνοι, να είναι αποκομμένοι ή να αισθάνονται λιγότερο εκτιμημένοι από τον κόσμο γύρω τους.
Η κοινωνική σύνδεση είναι βασική ανθρώπινη ανάγκη και παίζει ουσιαστικό ρόλο στην προστασία της υγείας του εγκεφάλου – συνδέεται με καλύτερη μνήμη, οξύτερη σκέψη και βελτιωμένη ευεξία. Είτε πρόκειται για φίλους, οικογένεια, ζώα ή διαδικτυακές κοινότητες, οι ουσιαστικές αλληλεπιδράσεις βοηθούν στη λειτουργία του εγκεφάλου και την αίσθηση του ανήκειν.
Γνωστική δραστηριότητα
Πρέπει να είμαστε επιφυλακτικοί απέναντι σε μεγάλες υποσχέσεις για τα λεγόμενα «παιχνίδια εγκεφάλου». Κανένα μόνο app ή δραστηριότητα δεν μπορεί από μόνη της να αποτρέψει τη γνωστική έκπτωση. Αλλά υπάρχουν αυξανόμενα στοιχεία ότι η διατήρηση της πνευματικής δραστηριότητας παίζει σημαντικό ρόλο στη φυσιολογική γήρανση του εγκεφάλου.
Οι πνευματικά διεγερτικές δραστηριότητες, όπως η ανάγνωση, η εκμάθηση νέων πραγμάτων, η επίλυση γρίφων ή οι ενδιαφέρουσες συζητήσεις, βοηθούν τον εγκέφαλο να παραμένει ευέλικτος και ανθεκτικός.
Αυτού του είδους η γνωστική διέγερση μπορεί να βοηθήσει στη δημιουργία της λεγόμενης γνωστικής «δεξαμενής» (cognitive reserve). Αυτή είναι η ικανότητα του εγκεφάλου να προσαρμόζεται και να βρίσκει νέους τρόπους λειτουργίας παρά τη ζημιά. Με την πάροδο του χρόνου, μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο άνοιας και να προστατεύσει από τη γνωστική έκπτωση.
Προστασία του κεφαλιού
Σοβαροί τραυματισμοί στο κεφάλι και επαναλαμβανόμενοι ήπιοι τραυματισμοί συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο άνοιας. Μπορεί να είστε πιο πιθανό να τραυματιστείτε στο κεφάλι αν έχετε ορισμένες δουλειές ή χόμπι, όπως:
- Κατασκευές και βιομηχανία
- Αθλήματα επαφής, όπως ποδόσφαιρο, πυγμαχία και πολεμικές τέχνες
- Στρατιωτικό προσωπικό ή αστυνομικοί
- Δραστηριότητες υψηλής ταχύτητας, όπως ποδηλασία ή μοτοσικλέτα
Μπορείτε να μειώσετε τον κίνδυνο τραυματισμών και άνοιας λαμβάνοντας προφυλάξεις, όπως τη χρήση κατάλληλου προστατευτικού εξοπλισμού (κράνη, σκληρά καπέλα, ζώνες ασφαλείας).
Άλλα που συνδέονται με την άνοια
Υπάρχουν διάφοροι τύποι άνοιας και σχετικών νευρολογικών καταστάσεων, καθένας με τους δικούς του παράγοντες κινδύνου και αιτίες:
- Νόσος Alzheimer, άνοια με σωμάτια Lewy, μετωποκροταφική άνοια: Οι πιο συχνές αιτίες άνοιας, χαρακτηρίζονται από συσσώρευση ανώμαλων πρωτεϊνών στον εγκέφαλο
- Νόσος Huntington: Σπάνια γενετική διαταραχή που προκαλεί εκφύλιση των νευρώνων, οδηγώντας σε ποικιλία νευρολογικών συμπτωμάτων, συμπεριλαμβανομένης της άνοιας
- Λοιμώδεις ασθένειες: Ορισμένες λοιμώξεις, όπως η νόσος Creutzfeldt-Jakob (προκαλείται από κακώς διπλωμένες πρωτεΐνες που ονομάζονται πριόνια), μπορεί να οδηγήσουν σε άνοια
- Αυτοάνοσα νοσήματα: Ορισμένα αυτοάνοσα νοσήματα μπορεί να επιτεθούν στον εγκέφαλο, προκαλώντας φλεγμονή και βλάβη, που συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο νευροεκφυλιστικών καταστάσεων
- Διατροφικές ελλείψεις: Ελλείψεις σε ορισμένες βιταμίνες, όπως η βιταμίνη B12, μπορεί να προκαλέσουν συμπτώματα παρόμοια με άνοια
- Αλκοόλ και ναρκωτικά: Η κατάχρηση αλκοόλ και ναρκωτικών μπορεί να βλάψει τον εγκέφαλο και να οδηγήσει σε άνοια, συμπεριλαμβανομένου του συνδρόμου Korsakoff
- Ρύπανση του αέρα: Πρόσφατες μελέτες υποδεικνύουν σύνδεση μεταξύ ρύπανσης και αυξημένου κινδύνου άνοιας
Μάθετε περισσότερα για τους διαφορετικούς τύπους άνοιας και πώς η Affidea neuraCare παρέχει εξαιρετική φροντίδα για τη διάγνωση και θεραπεία αυτών των καταστάσεων.
